Co robić by ustrzec się zawału serca?

Zawał serca to najpoważniejsze powikłanie choroby wieńcowej. Śmiertelność w przypadku wystąpienia zawału serca zależna jest od dostępności do wykwalifikowanej opieki kardiologicznej i w niektórych przypadkach sięga ponad 30% chorych. Coraz lepsze możliwości diagnostyki i leczenia sprawiają że wskaźnik umieralności po przybyciu do szpitala u chorych z zawałem uległ obniżeniu o około 1/3 w przeciągu ostatnich dwudziestu lat. Spory odsetek chorych umiera jednak zanim dotrą do szpitala. Dlaczego tylu chorych umiera przed rozpoczęciem hospitalizacji? Przyczyna leży niestety często po stronie chorego, który niewłaściwie podchodzi do swoich dolegliwości bólowych i odwleka podjęcie decyzji o wezwaniu lekarza lub leczeniu szpitalnym.
Zawał serca to stan chorobowy, w którym dochodzi do całkowitego zamknięcia naczynia wieńcowego zaopatrującego określony obszar mięśnia sercowego. Zwykle dochodzi do tego w tętnicach już uprzednio zwężonych w przebiegu miażdżycy. Bezpośrednią przyczyną zawału serca jest nagłe powstanie zakrzepu w miejscu pęknięcia blaszki miażdżycowej w zwężeniu tętnicy wieńcowej. Konsekwencją tego jest zaprzestanie dostarczania tlenu do komórek mięśnia sercowego.
W około połowie przypadków przed rozwinięciem się zawału serca może występować czynnik inicjujący, np. wytężony wysiłek fizyczny czy silne emocje, zwłaszcza negatywne i nagłe. Zawał serca może się rozwijać o każdej porze dnia i nocy, jednak najczęściej są to godziny poranne, po przebudzeniu. Najczęściej występującą dolegliwością u pacjentów z zawałem serca jest ból. Typowa lokalizacja bólu zawałowego to środkowa część klatki piersiowej i/lub nadbrzusze. Ból może promieniować do ramion, żuchwy, lewej ręki, pleców. Bólowi zawałowemu często towarzyszy osłabienie, pocenie się, nudności, wymioty, silny niepokój oraz lęk przed śmiercią. Nierzadkimi objawami jest również bladość skóry z silnym poceniem się.
Zawał dotyczy najczęściej osób starszych, po 55-65 roku życia. Niestety coraz częściej występuje także u osób młodszych, wliczając w to osoby już po 20 roku życia. Jaka może być przyczyna zawału serca w młodym wieku? Dlaczego nagła śmierć sercowa na tle zawału często dotyczy osób młodych, potencjalnie zdrowych?
Odpowiedź na to pytanie nie jest niestety prosta. Pomijając wrodzone zaburzenia metaboliczne, gospodarki lipidowej (np. hipercholesterolemia rodzinna) i genetycznie uwarunkowane choroby naczyń krwionośnych i wady mięśnia sercowego (np. zespół Barlowa), główną przyczyną zawału serca w młodym wieku jest niewłaściwy, niezdrowy sposób życia, który przyczynia się (przy odpowiedniej predyspozycji) do rozwoju i nasilenia miażdżycy naczyń wieńcowych nawet już u osób po 20 roku życia.
Jak zapobiegać i przeciwdziałać rozwojowi miażdżycy, a przez to minimalizować ryzyko wystąpienia jakichkolwiek incydentów sercowych? Należy prowadzić tzw. „zdrowy tryb życia”. Poniżej przedstawiam czynniki zwiększające ryzyko rozwoju miażdżycy i profilaktykę choroby niedokrwiennej serca:

- Palenie tytoniu
- Cukrzyca
- Rodzinne występowanie choroby wieńcowej i zaburzeń gospodarki tłuszczowej
- Podwyższony poziom LDL-cholesterolu (tzw. „złego cholesterolu)
- Nadciśnienie tętnicze
- Życie w ciągłym napięciu psychicznym (stres)
- Otyłość
- Alkoholizm
- Mało ruchliwy tryb życia
- Wiek (powyżej 55 roku życia u mężczyzn i 65 roku życia u kobiet)
- Płeć męska
- U kobiet – ustanie cykli miesiączkowych (menopauza)

Co robić żeby chronić się przed chorobą niedokrwienną i zawałem serca?

Zaprzestać palenia tytoniu czynnego i biernego, zaprzestać picia alkoholu, zażywania narkotyków. Środki te pośrednio lub bezpośrednio mogą wpływać na rozwój chorób sercowo-naczyniowych.
Regularna aktywność fizyczna, np. spacery, ćwiczenia gimnastyczne, jogging, pływanie.
Dieta z ograniczeniem tłuszczów zwierzęcych i cholesterolu, bogata w mięso rybie, pokarmy roślinne, owoce i warzywa (tzw. dieta śródziemnomorska).
Unikanie spożywania dużych, ciężkich posiłków – kierują one sporą objętość krążącej krwi do łożyska naczyniowego narządów układu pokarmowego, pogarszając zaopatrzenie w krew i tlen innych narządów, w tym mózgu i serca. Zaleca się spożywać pięć mniejszych posiłków w ciągu dnia.
Unikanie dużych wysiłków przynajmniej w ciągu pierwszej godziny po posiłku.
Olej ryb morskich – zawarte w nim omega-3 (w-3) kwasy tłuszczowe zmniejszają zagrożenie atakiem serca.
Czosnek – niektórzy eksperci uważają, że obniża on poziom cholesterolu, ciśnienie krwi i hamuje tworzenie skrzeplin.
Herbata (głównie zielona) – niedawno przeprowadzone badania wykazały, że podobnie do pokarmów roślinnych, herbata zawiera wysoki poziom antyoksydantów, które chronią przed chorobami serca.
Pomidory, a zwłaszcza żółta substancja otaczająca pestki, obniża aktywność płytek krwi, biorących udział już w początkowej fazie procesu tworzenia skrzepów krwi. Ilość tej substancji zawarta w czterech pomidorach powoduje aż 70% spadek tej aktywności, nie zwiększając, w przeciwieństwie do aspiryny, ryzyka krwotoków. Podobne, choć słabsze właściwości, mają truskawki, melony, grejpfruty.
Kakao i czekolada – zawarte w nich polifenole zmniejszają aktywność „złego” LDL-cholesterolu, a spośród nich, obecne w kakao, rozkurczają naczynia krwionośne, ułatwiając w nich przepływy. Spada we krwi aktywność związków biorących udział w tworzeniu zakrzepów i rośnie zdolność antyoksydacyjna krwi, oddziaływując korzystnie na serce i jego naczynia.
Witamina E, C – przeciwutleniacze redukujące prawdopodobnie występowanie ataków serca.
Witaminy z grupy B – obniżają poziom krążącej we krwi homocysteiny, aminokwasu uznawanego za czynnik zagrożenia zawałem serca.

Zawał serca